Overlijdt de begiftigde vóór de schenker en staat er een optioneel beding van terugkeer in de schenkingsakte? Tot voor kort kon de schenking dan steevast zonder successierechten terugkeren naar de schenker. De recente hervorming van het verbintenissenrecht brengt deze belastingvrije terugkeer evenwel in gevaar. Optionele terugkeerbedingen kunnen voortaan onder de erfbelasting vallen. Gelukkig is er een uitweg, maar die vereist wel dat u de clausule correct opstelt.
Wat is een beding van terugkeer?
Het beding van terugkeer is een van de meest voorkomende clausules in een schenkingsakte. Het beding zorgt ervoor dat de geschonken goederen terugkeren naar het vermogen van de schenker indien de begiftigde vóór de schenker overlijdt. De geschonken goederen vererven dus niet naar de erfgenamen van de begiftigde, maar keren terug naar de schenker, die opnieuw vrij kan beschikken over de teruggekeerde goederen. Tot voor kort maakte deze terugkeer nooit erfbelasting verschuldigd, ook niet wanneer het beding van terugkeer ‘optioneel’ wordt gemaakt, d.w.z. dat de schenker na het overlijden van de begiftigde de keuze heeft om de geschonken goederen al dan niet te laten terugkeren.
Waarom maakt u het beding van terugkeer beter optioneel?
Dit verduidelijken we graag met het volgende voorbeeld: Jan en An hebben twee kinderen, Daan en Marie. Aan beide kinderen wordt een som geld geschonken. Daan gebruikt de som geld om een appartement te kopen. Wanneer Daan vervolgens overlijdt, en er staat geen beding van terugkeer (met zaakvervanging) in de schenkingsakte, zullen zijn erfgenamen het appartement erven. Zijn ouders en zijn zus Marie erven ieder de helft. Deze erfenis wordt belast met erfbelasting. Op het deel dat Marie erft, moet zij tot 55% erfbelasting betalen. Om zulke onaangename fiscale verrassingen te vermijden is het nodig om een trefzeker beding van terugkeer op te nemen in de schenkingsakte. Dankzij zo’n beding kan het appartement belastingvrij terugkeren naar de ouders. Vervolgens kunnen de ouders het appartement bijv. schenken aan Marie aan de veel lagere tarieven in de schenkbelasting. Maar soms is een terugkeer daarentegen niet opportuun, bijv. wanneer Daan zelf (voldoende) kinderen nalaat en een vererving naar zijn kinderen fiscaal de goedkoopste optie blijkt. Maar ook wanneer Daan zelf kinderen nalaat, houden de ouders beter een slag om de arm. Zo kunnen zij in iedere situatie de fiscale kostprijs van een terugkeer gevolgd door een schenking aan de kleinkinderen vergelijken met die van een rechtstreekse vererving door de kleinkinderen en de goedkoopste optie kiezen. Bovendien kunnen zij met een terugkeer gevolgd door een schenking aan de kleinkinderen de langstlevende echtgenote van Daan buitenspel zetten, die zonder terugkeer het levenslang vruchtgebruik van het appartement erft. Of zij kunnen daarmee de ex-echtgenote van Daan buitenspel zetten, die zonder terugkeer de huurinkomsten int en beheersdaden kan stellen zolang de kinderen minderjarig zijn. Ten slotte kunnen de ouders op die manier ook de uitwerking van een – in hun ogen – ongunstig testament van Daan beletten, waarin hij het appartement bijvoorbeeld vermaakte aan zijn partner ten koste van zijn eigen kinderen.
Door het nieuwe verbintenissenrecht gebeurt de terugkeer niet meer steevast belastingvrij
U begrijpt dat zo’n optioneel beding van terugkeer dus uiterst doeltreffend is. Wanneer de schenker ervoor kiest om de geschonken goederen bij het vooroverlijden van de begiftigde te laten terugkeren naar zijn vermogen, kan dat sinds kort evenwel aanleiding geven tot de heffing van erfbelasting. Dat zit namelijk zo: het overlijden van de begiftigde werkt als een ontbindende voorwaarde. Tot voor kort had het in vervulling gaan van een ontbindende voorwaarde steeds terugwerkende kracht, zodat de situatie vóór de schenking automatisch werd hersteld. De geschonken goederen hadden het vermogen van de schenker daardoor nooit verlaten, zodat er geen sprake kon zijn van de heffing van erfbelasting. De recente hervorming van het verbintenissenrecht (Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek) schafte de retroactieve werking van een ontbindende voorwaarde echter af waardoor het zich voordoen van een ontbindende voorwaarde enkel nog de ontbinding van de overeenkomst voor de toekomst voor gevolg heeft, en niet meer voor het verleden.
De fiscale impact van deze hervorming voor optionele bedingen van terugkeer is groot. De terugkeer van de geschonken goederen noodzaakt een wilsuiting van de schenker (kort) na het overlijden. Omdat de ontbinding van de schenking daarna enkel voor de toekomst geldt, betekent dit dat de geschonken goederen – minstens heel even – deel zullen uitmaken van de nalatenschap van de begiftigde en aldus onderworpen kunnen zijn aan erfbelasting.
Oplossing
Maar niet getreurd! U kan dit onaangenaam fiscaal euvel uitschakelen door de retroactieve werking van het beding uitdrukkelijk te voorzien in de schenkingsakte. De recente wetswijzing maakte de toekomstige werking van ontbindende voorwaarden immers slechts van aanvullend recht. Afwijkingen op dit principe zijn dus toegelaten en in deze context ook erg verstandig. De Vlaamse Belastingdienst heeft deze werkwijze intussen ook bevestigd in haar geüpdatet standpunt nr. 16030.
De wetswijziging geldt voor schenkingen gedaan vanaf 1 januari 2023 en dus al een hele tijd. Toch merken we in de praktijk dat sommige schenkingsaktes niet zijn aangepast aan deze nieuwe realiteit en dus vermijdbare erfbelasting kunnen veroorzaken. Dat is een gemiste kans waarvoor wij u graag willen behoeden.
Met een aanwasbeding kunnen partners op een doeltreffende manier aan successieplanning doen. Met een aanwasbeding kan u elkaar beschermen en de erfbelasting volledig uitschakelen. Hoe werkt deze techniek precies en wat zijn de spelregels?
Almaar populairder voor roerende goederen
Een aanwasbeding wordt traditioneel voornamelijk gebruikt voor vastgoed, waarbij de gezinswoning die samen aangekocht werd, toekomt (‘aanwast’) aan de langstlevende partner. Omdat samenwonenden en gehuwden intussen fiscaal zo goed als gelijkgeschakeld zijn en er een vrijstelling voor de gezinswoning werd ingevoerd, wordt het aanwasbeding steeds minder gebruikt voor vastgoed.
De techniek wordt wel steeds populairder voor roerende goederen. Het aanwasbeding heeft dan ook een sterke aantrekkingskracht. Fiscaal zijn er grote voordelen. Omdat het aanwasbeding een kanscontract is, heeft het geen kosteloos karakter. Daarom is een aanwasbeding principieel vrijgesteld van erfbelasting. Bovendien is de overdracht van een roerend goed via een aanwasbeding ook vrijgesteld van registratiebelasting en schenkbelasting en is de befaamde risicotermijn van drie jaar zoals bij een (niet-geregistreerde) bankgift of handgift niet van toepassing. We stellen vast dat het aanwasbeding in populariteit toeneemt, vooral voor beleggingsportefeuilles maar evenzeer voor aandelen van vastgoedvennootschappen of kunstwerken.
Reserveproof
Naast de fiscale voordelen biedt de kwalificatie als kanscontract ook een krachtig civiel voordeel: de reservataire erfgenamen kunnen het aanwasbeding niet aanvechten. Kinderen moeten de verkrijging door de langstlevende partner respecteren, ook al zou dezelfde verkrijging via bijv. een testament of een schenking hun reservatair erfdeel aantasten. Omdat het aanwasbeding geen kosteloos karakter heeft, wordt er geen rekening mee gehouden bij de berekening van het reservatair erfdeel van de kinderen. Aanwasbedingen zijn dus reserveproof en daarom bijzonder doeltreffend om de langstlevende partner te beschermen, bijv. ten koste van kinderen met wie er een slechte relatie is, of in een tweede huwelijk ten koste van de eigen kinderen die bij een normale vererving de omzetting van de blote eigendom in volle eigendom kunnen vorderen. Daarnaast kan u er met een aanwasbeding in slagen om een minderjarig kind of een kind met een zware beperking niet of minimaal bij de erfenis te betrekken, zonder te hoeven vrezen dat een vrederechter nadien diens reserve opeist.
Evenwichtig kanscontract
De term viel al een aantal keer: het aanwasbeding is een kanscontract. Wanneer twee partners een aanwasbeding sluiten, bijv. voor hun beleggingsportefeuille in onverdeeldheid, spreken zij af dat het eigendomsdeel van de eerststervende partner zal aanwassen bij het eigendomsdeel van de langstlevende partner. In wezen gaat het om een ruil van kansen. Elke partij ruilt de kans dat hij het langst leeft en de hele beleggingsportefeuille wint tegen de kans dat hij het eerst sterft en zijn helft van de beleggingsportefeuille verliest. Om buiten het toepassingsgebied van erf- en schenkbelasting te vallen en reserveproof te zijn, moet het kanscontract evenwichtig zijn. Dat houdt in dat iedere partner ongeveer een gelijke kans moet hebben om het eigendomsdeel van de andere partner te verwerven en een gelijke inbreng moet doen. Dat is niet het geval wanneer beide partners een sterk verschillende levensverwachting hebben, omdat één van hen bijv. veel ouder is of zwaar ziek is. Kleine verschillen (ook bijv. 5 jaar) in leeftijd zijn in principe toegelaten, al bestaan er geen officiële grenzen. De criteria worden beoordeeld op het ogenblik dat het aanwasbeding wordt gesloten. Onverwachte gebeurtenissen nadien, bijv. een kankerdiagnose of een plotse waardestijging van de ingebrachte aandelen, hebben geen invloed. We geven u nog mee dat het sinds 2019 in Vlaanderen verboden is om een ongelijke levensverwachting te compenseren met een ongelijke inbreng.
Alleen voor eigen goederen?
Wettelijk of feitelijk samenwonende partners kunnen steeds een aanwasbeding sluiten. Ook (al dan niet samenwonende) broers en zussen die elkaar willen begunstigen kunnen hun toevlucht zoeken tot een aanwasbeding om de torenhoge erfbelastingtarieven in de zijlijn (tot 55%) te ontwijken. Daarnaast kunnen ook echtgenoten een aanwasbeding sluiten. Tussen echtgenoten kan een aanwasbeding evenwel alleen maar gesloten worden voor eigen goederen en goederen die in onverdeeldheid gehouden worden (bijv. elke echtgenoot heeft 50% van de beleggingsportefeuille als eigen goed). Een aanwasbeding is niet mogelijk voor goederen uit de huwgemeenschap. Zijn de echtgenoten gehuwd onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen, stelt zich geen probleem. Omdat tussen hen geen huwgemeenschap bestaat, kunnen zij over al hun goederen aanwasbedingen overeenkomen. Als de echtgenoten daarentegen gehuwd zijn onder het wettelijk stelsel, is een aanwasbeding enkel mogelijk voor de goederen die zij reeds vóór het huwelijk hadden of tijdens het huwelijk erfden of geschonken kregen.
Ook voor gemeenschappelijke goederen?
Kan er dan geen aanwasbeding worden gesloten voor gemeenschappelijke goederen? Misschien toch, weliswaar via een kleine omweg. Echtgenoten kunnen gemeenschappelijke goederen uit hun huwgemeenschap overhevelen naar hun beide eigen vermogens (via een eenvoudige wijziging van het huwelijkscontract) en nadien een aanwasbeding sluiten.
In het verleden bestempelde de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) deze techniek echter meestal als fiscaal misbruik, met als gevolg dat VLABEL geen rekening hield met het aanwasbeding bij het eerste overlijden. Maar zeer recent gaf het Hof van Cassatie VLABEL ongelijk in een gelijkaardige zaak. Het Hof oordeelde dat echtgenoten geen fiscaal misbruik pleegden door goederen uit hun huwgemeenschap naar hun eigen vermogen over te hevelen. Weliswaar werd de symmetrische uitbreng hier gevolgd door een schenking en geen aanwasbeding, maar toch zijn er sterke argumenten in het arrest te vinden om te stellen dat ook een aanwasbeding na een symmetrische uitbreng wel degelijk mogelijk is.
Bent u gewonnen voor het aanwasbeding? Contacteer ons dan gerust voor een vrijblijvend gesprek.
De aandelen van uw vastgoedvennootschap schenken voor een Nederlandse notaris heeft op fiscaal vlak al een tijdlang geen enkele zin meer. Steeds meer manifesteert de inbreng van de vastgoedvennootschap in een maatschap ten behoeve van kinderen zich als een volwaardig alternatief voor de versperde kaasroute. Maar hoe werkt deze bierroute nu precies?
Vastgoed schenken
Wanneer u vastgoed bezit, is het interessant om dat vastgoed al tijdens uw leven over te dragen aan uw kinderen. Een schenking van vastgoed is op fiscaal vlak doorgaans goedkoper dan een vererving ervan. U kan aan uw kind immers iedere drie jaar tot 150.000 EUR vastgoed schenken aan het laagste tarief van 3%. Wanneer het vastgoed pas overgaat bij uw overlijden, kan uw kind slechts eenmaal gebruik maken van het laagste tarief van 3% voor de eerste schijf van 50.000 EUR vastgoed. De resterende vastgoedwaarde wordt belast aan 9% tot 27%.
Vastgoedvennootschap schenken
Vaak wordt vastgoed evenwel aangehouden via een vastgoedvennootschap (bijv. een BV of een NV). De spelregels zijn dan totaal anders omdat de aandelen van een vastgoedvennootschap “roerende goederen” zijn.
De aandelen van een vastgoedvennootschap zijn doorgaans op naam, zodat de schenking ervan verplicht voor een notaris moet gebeuren. Een Belgische notaris is verplicht om de schenkingsakte bij de overheid te registreren. Die registratie maakt schenkbelasting verschuldigd. De schenkbelasting op roerende goederen bedraagt steeds 3%. In tegenstelling tot fysiek vastgoed neemt de belasting hier niet toe naarmate de geschonken waarde stijgt.
Om deze schenkbelasting van 3% te ontwijken, zochten veel Belgen in het verleden hun toevlucht tot een Nederlandse notaris (de zgn. kaasroute). Een Nederlandse notaris is in tegenstelling tot een Belgische niet verplicht om de schenkingsakte te registeren. Zo kon de schenking onbelast plaatsvinden.
Sinds 15.12.2020 biedt het schenken van aandelen van een vastgoedvennootschap voor een Nederlandse notaris geen voordeel meer, omdat Belgen nu verplicht zijn om hun buitenlandse schenkingsakte in België te registreren (en schenkbelasting te betalen).
Maatschap to the rescue!
Een maatschap is een doeltreffend, eenvoudig en relatief goedkoop instrument dat in het kader van een successieplanning geregeld wordt gebruikt om de controle te behouden over de goederen die bij leven aan de volgende generatie worden geschonken.
Ouders kunnen ervoor opteren om de aandelen van hun vastgoedvennootschap in te brengen in een maatschap. Daarbij worden de deelbewijzen van de maatschap die ouders in ruil voor hun inbreng ontvangen rechtstreeks ingeschreven op naam van de kinderen, waardoor die eigenaar worden. Dat is een zogenaamde inbreng ten behoeve van een derde. Nadien bevestigen ouders en kinderen in een onderhands bewijsdocument (pacte adjoint) dat de inbreng gebeurde met het oogmerk om de kinderen te begiftigen. Zo’n onrechtstreekse schenking moet niet verplicht voor een notaris gebeuren, maar mag ook onderhands. Er wordt dus alleen schenkbelasting geheven wanneer het bewijsdocument vrijwillig ter registratie wordt aangeboden. Ouders en kinderen kunnen er uiteraard voor kiezen om dat niet te doen. In dat geval speelt alleen de risicotermijn van drie jaar. Wanneer ouders nog minstens drie jaar na de schenking in leven blijven, zal de vermogensoverdracht richting de kinderen nooit meer belast worden. Dit is in een notendop de Vlaamse variant van de kaasroute, ofwel de bierroute.
Kan de Vlaamse Belastingdienst de bierroute smaken?
In twee recente voorafgaande beslissingen (nr. 22069 en nr. 22070) heeft de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) de techniek van de bierroute erkend en heeft zij bevestigd dat er geen sprake is van fiscaal misbruik. Daarmee lijkt de bierroute nu volledig vrije baan te hebben. Of toch niet? Mogelijk vormt de techniek misbruik van de registratieplicht uit het wetboek van registratierechten. Over dit heikel punt moet de fiscus zich nog uitspreken. Waakzaamheid blijft dus nog even geboden. In de politiek gaan ondertussen ook stemmen op om paal en perk te stellen aan de bierroute door een algemene registratieverplichting te voorzien voor alle soorten schenkingen.
Wij volgen dit verder voor u op zodat u met een gerust gemoed aan het stuur van uw successieplanning zit. Afhankelijk van uw concrete bekommernissen, wensen én de actuele stand van de wetgeving zullen wij u de juiste route aanwijzen.
Henry Kravis, medeoprichter van KKR, spreekt over zijn ervaringen in de wereld van financiën en private equity. Hij bespreekt hoe zijn dagelijks leven is veranderd sinds hij zijn rol als co-CEO van KKR verliet en wat zijn prioriteiten op dit moment zijn.
Het verzekeren van erfbelasting kan een manier zijn om ervoor te zorgen dat er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn om de verschuldigde belasting te betalen bij een erfenis.
Er zijn enkele mogelijke benaderingen om dit op een correcte manier te doen:
Een vaak voorkomende strategie is het afsluiten van een levensverzekering die specifiek is ontworpen om de erfbelasting te dekken. Het verzekerde bedrag moet voldoende zijn om de belastingverplichtingen te dekken. Bij overlijden van de verzekerde wordt het uitgekeerde bedrag gebruikt om de erfbelasting te betalen.
Een uitvaartverzekering kan ook helpen bij het dekken van de erfbelasting, aangezien de uitkering na overlijden kan worden gebruikt om de belastingverplichtingen te voldoen. Het is echter belangrijk om te controleren of het uitgekeerde bedrag toereikend is om de volledige erfbelasting te dekken.
Een andere strategie kan zijn om tijdens het leven schenkingen te doen aan de beoogde erfgenamen, zodat de omvang van de nalatenschap en daarmee de erfbelasting wordt verminderd.
B-sure kan helpen om de regels en beperkingen met betrekking tot schenkingen en de impact op de erfbelasting in jouw specifieke rechtsgebied te begrijpen. Het is belangrijk om op te merken dat belastingwetten en -regels kunnen variëren afhankelijk van het rechtsgebied waarin je je bevindt.
Wij kunnen je helpen bij het bepalen van de beste strategie om de erfbelasting correct te verzekeren en te betalen.
Sinds kort werkt B-sure samen met onafhankelijke Life Planner Joris Evens. CEO Michelle gaat in gesprek over zijn drijfveren om een carrière als financieel planner op te bouwen.
Wat heeft je doen besluiten om je carrière als ingenieur en verzekeringsagent vaarwel te zeggen en de overstap te maken naar Life Planning?
Joris: “Ik ben het niet geworden, ik was het altijd al. Ik heb er nu alleen voor gekozen om het op mijn visitekaartje te zetten. Op mijn zestiende brandde de hele bovenverdieping van ons huis af terwijl ik buiten in een tent lag te slapen na het vieren van het einde van mijn examens. Ik besef dat ik ontzettend veel geluk heb gehad, want als ik voor mijn eigen bed had gekozen, had het heel anders kunnen aflopen.
Na de brand bleek dat alles verwoest was, behalve de kleren die ik aanhad en de spullen in mijn tent. Hoewel het verlies van materiële zaken enorm was, was ik vooral opgelucht dat mijn familie ongedeerd aan de vuurzee kon ontsnappen. Zo’n gebeurtenissen leren je dat materiële zaken vervangbaar zijn, maar ook dat je leven op een fractie van een seconde drastisch kan veranderen.
Toen ik later als verzekeringsagent werkte, werd ik opnieuw geconfronteerd met enkele zware branden en dodelijke ongevallen van klanten. Dat deed me nog meer beseffen dat ons leven kort en kostbaar is en dat we allemaal drie zaken in het leven krijgen om optimaal in te zetten: tijd, energie en talent.
Daarna begon ik me af te vragen of ik mijn leven leefde zoals ik dat wilde en of ik mijn ‘return-on-life’ aan het maximaliseren was. Ik vroeg me af welke impact ik echt wilde maken in deze wereld. Ik wist alvast dat ik als tiener goed kon luisteren naar anderen en hen verder kon helpen met hun uitdagingen.
Enkele jaren geleden kwam ik in contact met Life Planning dat al mijn eisen voor een vervulde carrière kon afvinken. Vanaf dat moment besloot ik dan ook om volledig voor mijn passie te gaan. Vanuit mijn rol als Life Planner kan ik écht het verschil maken in het leven van mijn klanten zonder me te hoeven beperken tot het aanbieden van verzekeringsoplossingen. Ik kan vandaag met zekerheid zeggen dat ik mijn droomleven leef.”
Kan je ons meer vertellen over Life Planning?
Joris: “Life Planning gaat over het ontdekken wat er echt toe doet in je leven. Op basis hiervan maak je een plan en richt je je financiën in zodat ze helemaal in het teken staan van wat echt belangrijk voor je is. Het maakt de verbinding tussen de financiële realiteit en het leven dat je graag wil leven.
Kan je dit concept visualiseren?
Joris: “Ja, stel je voor dat je leven een grote bokaal is. Je begint met het toevoegen van grote knikkers die symbool staan voor de belangrijkste zaken in jouw leven. Vervolgens voeg je kleine steentjes toe die jouw verantwoordelijkheden weergeven. Op dat moment lijkt de pot al aardig vol. Toch kun je nog zand toevoegen dat de gaatjes opvult en staat voor alle kleine dingen en afleidingen in het leven. Tot slot voeg je een whisky toe om de pot helemaal vol te maken.
Wanneer je deze acties in omgekeerde volgorde doet en eerst begint met het zand, blijft er weinig ruimte over voor de grote knikkers omdat de pot al aardig vol zit. Dit illustreert de vraag of je je tijd en energie wilt besteden aan onbelangrijke zaken en de waan van de dag of liever focust op de grote knikkers, de dingen die echt zinvol en betekenisvol zijn in je leven.”
En de whisky?
Joris: “Wel Michelle, hoe vol je leven ook zit, er is altijd plaats voor een goeie whisky met vrienden en familie. Of een biertje, wijntje of een alcoholvrij alternatief uiteraard. Life planning gaat dus over verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven en bewuste keuzes maken met je tijd, energie en talent. En dus ook met je geld.”
Wie stapt er naar een Life Planner?
Joris: “Ik spreek voornamelijk met ondernemende mensen die geld als middel en niet als doel beschouwen en die een klankbord zoeken om hen te helpen hun dromen en verlangens helder te krijgen. Ze zoeken antwoorden op vragen als: leef ik het leven dat ik wil leven? Wat wil ik nog realiseren in dit leven? Hoeveel geld heb ik daarvoor nodig? Hoe kan ik meer zingeving en voldoening vinden in mijn leven? En hoeveel is genoeg?”
Wat gebeurt er daarna?
Joris: “We maken samen een plan om die dromen en verlangens te realiseren, vaak op korte termijn. Want wat als later niet komt? Of wat als blijkt dat het nu al kan? Waarom zou je dan nog wachten? Tot wanneer eigenlijk? Tot je meer geld of tijd hebt?”
Michelle: “Dat is vaak wat we onszelf wijsmaken…”
Joris: “Weet je, dat heb ik ook al gemerkt in mijn gesprekken met klanten. Geld gaat nooit alleen over geld. Samen met een klant ontdekken we waar het werkelijk om gaat. Dat geeft me iedere keer weer heel veel energie. Daarom doe ik dit werk zo graag.”
Joris, nog een laatste vraag. Wat is de eerste stap die klanten zelf kunnen zetten zonder de hulp van een Life Planner?
Joris: Ik denk dat klanten even de tijd moeten nemen om te gaan zitten en zichzelf drie vragen te stellen. Ten eerste: Hoe ziet mijn ideale leven eruit? Leef ik momenteel het leven dat ik wil leven? Wat wil ik nog bereiken in mijn leven?
Daarna: Wat is echt belangrijk voor mij? En dan gaat het vaak niet om de eerste zaken die top of mind zijn. Maar eerder om doelstellingen die meer naar het midden of onderaan op de prioriteitenlijst staan. En tot slot: Als dat de belangrijkste zaken zijn, dat wat me echt voldoening en zin geeft in het leven, hoeveel geld heb ik daarvoor dan nodig?
En als bonusvraag wil ik graag deze meegeven: Stel dat je morgen de lotto wint en financieel onafhankelijk bent voor de rest van je leven. Hoe zou je dan je leven inrichten? Als je echt vrijuit mag dromen en geld geen obstakel is?
We haalden deze heikele kwestie reeds kort aan in onze nieuwsbrief van vorige maand. Bij het openvallen van een nalatenschap (lees: als iemand sterft) geven zogenaamde “dienstengiften” geregeld aanleiding tot verhitte discussies tussen erfgenamen. Moeten zo’n giften wel of niet worden verrekend bij uw overlijden? En hoe herstelt u correct het evenwicht tussen uw kinderen zonder problemen achteraf?
Wat is een “dienstengift”?
Dat zijn voordelen die ouders kosteloos hebben verstrekt aan hun kinderen. We geven een aantal voorbeelden:
Het staat buiten kijf dat zo’n dienstengift een economisch voordeel oplevert voor het kind dat ze ontvangt. Het kind dat geen dienstengift kreeg, vindt het dikwijls niet meer dan rechtvaardig en logisch dat de dienstengift wordt verrekend en gecompenseerd bij het overlijden van de ouders.
Juridisch geen schenking
De wet vermoedt dat een schenking aan een kind als voorschot op erfdeel gebeurt. Men gaat er immers van uit dat ouders hun kinderen gelijk willen behandelen. Dat betekent dat het kind dat al iets kreeg tijdens het leven van zijn ouders dit moet “inbrengen” (lees: verrekenen) in de nalatenschap van zijn ouders om de gelijkheid tussen de kinderen te herstellen. De ouders kunnen evenwel afwijken van dit principe van gelijkheid door een schenking “buiten erfdeel” te doen. Dat is dan iets extra bovenop het latere erfdeel en hoeft niet te worden verrekend. Men moet er wel op toezien dat dit de reserve van de andere kinderen niet aantast. Ouders hebben dankzij het nieuwe erfrecht (2018) tegenwoordig wel meer manoeuvreerruimte: het deel van hun vermogen waarover ze vrij kunnen beschikken via schenking of testament bedraagt steeds 50%, ongeacht het aantal kinderen.
Een dienstengift is juridisch gezien echter geen schenking omdat er geen sprake is van zakelijke verarming. Ouders verstrekken kosteloos een dienst aan hun kind en verzaken dus aan een vergoeding maar verarmen zich strikt genomen niet. Ouders die een kind wat langer laten inwonen of gratis op de kleinkinderen passen, geven immers geen stuk weg uit hun vermogen. Opdat er juridisch gezien een schenking voorligt, moet er sprake zijn van een kosteloze eigendomsoverdracht van een vermogensbestanddeel (=zakelijke verarming).
Gevolg is dat alleen zogenaamde “kapitaalgiften” moeten verrekend worden bij het overlijden en dienstengiften niet.
Hoe compenseert u dienstengiften correct tussen uw kinderen?
Aangezien dienstengiften dus niet automatisch zullen worden verrekend bij uw overlijden, zal u tijdens uw leven actie moeten ondernemen om de gelijkheid tussen uw kinderen te waarborgen en ruzie aan de koffietafel te vermijden.
U schenkt een som geld aan uw andere kind…
Bijvoorbeeld: u heeft een zoon en een dochter. Uw zoon volgde dure studies in het buitenland. U begroot dit voordeel op 50.000 EUR. Vervolgens doet u een bankgift aan uw dochter van 50.000 EUR om het evenwicht te herstellen.
Het voordeel dat uw zoon kreeg zal niet worden verrekend bij uw overlijden. Het is immers een dienstengift. De bankgift aan uw dochter was daarentegen wél een schenking in juridische zin en zal moeten worden verrekend. Gevolg hiervan zal zijn dat uw dochter minder mag nemen uit uw nalatenschap dan uw zoon, omdat alleen uw dochter juridisch gezien al iets heeft gekregen tijdens uw leven. Uw dochter zal zich dus alsnog benadeeld voelen bij uw overlijden terwijl u dit juist had willen vermijden via de bankgift aan haar…
Hoe compenseert u dan correct?
Oplossing 1: schenking buiten deel
U schrijft in het bewijsdocument (of pacte adjoint) dat de bankgift aan uw dochter “buiten erfdeel” gebeurde. Zoals gezegd, worden schenkingen buiten erfdeel niet verrekend bij uw overlijden. Wanneer echter zou blijken dat uw dochter in totaliteit meer dan 75% van uw vermogen heeft gekregen, kan uw zoon de bankgift laten terugdraaien wegens aantasting van zijn reservatair erfdeel. Uw zoon kan wel op voorhand afstand doen van dit recht om de schenking aan zijn zus aan te vechten via een (punctuele) erfovereenkomst.
Oplossing 2: globale erfovereenkomst
U kan een globale erfovereenkomst sluiten met uw kinderen. Zo’n overeenkomst heeft als doel om een subjectief evenwicht vast te stellen tussen uw kinderen, waarbij niet alleen rekening wordt gehouden met gedane schenkingen maar ook met verstrekte voordelen (dienstengiften) en zelfs met de persoonlijke situatie van uw kinderen.
Zo’n erfovereenkomst biedt families de gelegenheid om de eventuele onevenwichten die in de loop der jaren tussen de kinderen zijn ontstaan te herstellen. Zulke “herstelling” kan gebeuren door bijv. bepaalde voordelen op gelijke voet te zetten met schenkingen.
De gemaakte afspraken in een erfovereenkomst zijn bindend voor iedereen en definitief. Niemand kan er naderhand nog op terugkomen. Er moet wel een formele procedure voor een notaris worden nageleefd met een minimale doorlooptijd van 6 weken.