Met een aanwasbeding kunnen partners op een doeltreffende manier aan successieplanning doen. Met een aanwasbeding kan u elkaar beschermen en de erfbelasting volledig uitschakelen. Hoe werkt deze techniek precies en wat zijn de spelregels?  

Almaar populairder voor roerende goederen 

Een aanwasbeding wordt traditioneel voornamelijk gebruikt voor vastgoed, waarbij de gezinswoning die samen aangekocht werd, toekomt (‘aanwast’) aan de langstlevende partner. Omdat samenwonenden en gehuwden intussen fiscaal zo goed als gelijkgeschakeld zijn en er een vrijstelling voor de gezinswoning werd ingevoerd, wordt het aanwasbeding steeds minder gebruikt voor vastgoed.  

De techniek wordt wel steeds populairder voor roerende goederen. Het aanwasbeding heeft dan ook een sterke aantrekkingskracht. Fiscaal zijn er grote voordelen. Omdat het aanwasbeding een kanscontract is, heeft het geen kosteloos karakter. Daarom is een aanwasbeding principieel vrijgesteld van erfbelasting. Bovendien is de overdracht van een roerend goed via een aanwasbeding ook vrijgesteld van registratiebelasting en schenkbelasting en is de befaamde risicotermijn van drie jaar zoals bij een (niet-geregistreerde) bankgift of handgift niet van toepassing. We stellen vast dat het aanwasbeding in populariteit toeneemt, vooral voor beleggingsportefeuilles maar evenzeer voor aandelen van vastgoedvennootschappen of kunstwerken.  

Reserveproof  

Naast de fiscale voordelen biedt de kwalificatie als kanscontract ook een krachtig civiel voordeel: de reservataire erfgenamen kunnen het aanwasbeding niet aanvechten.  Kinderen moeten de verkrijging door de langstlevende partner respecteren, ook al zou dezelfde verkrijging via bijv. een testament of een schenking hun reservatair erfdeel aantasten. Omdat het aanwasbeding geen kosteloos karakter heeft, wordt er geen rekening mee gehouden bij de berekening van het reservatair erfdeel van de kinderen. Aanwasbedingen zijn dus reserveproof en daarom bijzonder doeltreffend om de langstlevende partner te beschermen, bijv. ten koste van kinderen met wie er een slechte relatie is, of in een tweede huwelijk ten koste van de eigen kinderen die bij een normale vererving de omzetting van de blote eigendom in volle eigendom kunnen vorderen. Daarnaast kan u er met een aanwasbeding in slagen om een minderjarig kind of een kind met een zware beperking niet of minimaal bij de erfenis te betrekken, zonder te hoeven vrezen dat een vrederechter nadien diens reserve opeist.   

Evenwichtig kanscontract 

De term viel al een aantal keer: het aanwasbeding is een kanscontract. Wanneer twee partners een aanwasbeding sluiten, bijv. voor hun beleggingsportefeuille in onverdeeldheid, spreken zij af dat het eigendomsdeel van de eerststervende partner zal aanwassen bij het eigendomsdeel van de langstlevende partner.  In wezen gaat het om een ruil van kansen.  Elke partij ruilt de kans dat hij het langst leeft en de hele beleggingsportefeuille wint tegen de kans dat hij het eerst sterft en zijn helft van de beleggingsportefeuille verliest.  Om buiten het toepassingsgebied van erf- en schenkbelasting te vallen en reserveproof te zijn, moet het kanscontract evenwichtig zijn.  Dat houdt in dat iedere partner ongeveer een gelijke kans moet hebben om het eigendomsdeel van de andere partner te verwerven en een gelijke inbreng moet doen. Dat is niet het geval wanneer beide partners een sterk verschillende levensverwachting hebben, omdat één van hen bijv. veel ouder is of zwaar ziek is. Kleine verschillen (ook bijv. 5 jaar) in leeftijd zijn in principe toegelaten, al bestaan er geen officiële grenzen. De criteria worden beoordeeld op het ogenblik dat het aanwasbeding wordt gesloten. Onverwachte gebeurtenissen nadien, bijv. een kankerdiagnose of een plotse waardestijging van de ingebrachte aandelen, hebben geen invloed. We geven u nog mee dat het sinds 2019 in Vlaanderen verboden is om een ongelijke levensverwachting te compenseren met een ongelijke inbreng.  

Alleen voor eigen goederen?  

Wettelijk of feitelijk samenwonende partners kunnen steeds een aanwasbeding sluiten. Ook (al dan niet samenwonende) broers en zussen die elkaar willen begunstigen kunnen hun toevlucht zoeken tot een aanwasbeding om de torenhoge erfbelastingtarieven in de zijlijn (tot 55%) te ontwijken. Daarnaast kunnen ook echtgenoten een aanwasbeding sluiten. Tussen echtgenoten kan een aanwasbeding evenwel alleen maar gesloten worden voor eigen goederen en goederen die in onverdeeldheid gehouden worden (bijv. elke echtgenoot heeft 50% van de beleggingsportefeuille als eigen goed). Een aanwasbeding is niet mogelijk voor goederen uit de huwgemeenschap. Zijn de echtgenoten gehuwd onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen, stelt zich geen probleem. Omdat tussen hen geen huwgemeenschap bestaat, kunnen zij over al hun goederen aanwasbedingen overeenkomen. Als de echtgenoten daarentegen gehuwd zijn onder het wettelijk stelsel, is een aanwasbeding enkel mogelijk voor de goederen die zij reeds vóór het huwelijk hadden of tijdens het huwelijk erfden of geschonken kregen.  

Ook voor gemeenschappelijke goederen? 

Kan er dan geen aanwasbeding worden gesloten voor gemeenschappelijke goederen? Misschien toch, weliswaar via een kleine omweg. Echtgenoten kunnen gemeenschappelijke goederen uit hun huwgemeenschap overhevelen naar hun beide eigen vermogens (via een eenvoudige wijziging van het huwelijkscontract) en nadien een aanwasbeding sluiten.  

In het verleden bestempelde de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) deze techniek echter meestal als fiscaal misbruik, met als gevolg dat VLABEL geen rekening hield met het aanwasbeding bij het eerste overlijden. Maar zeer recent gaf het Hof van Cassatie VLABEL ongelijk in een gelijkaardige zaak. Het Hof oordeelde dat echtgenoten geen fiscaal misbruik pleegden door goederen uit hun huwgemeenschap naar hun eigen vermogen over te hevelen. Weliswaar werd de symmetrische uitbreng hier gevolgd door een schenking en geen aanwasbeding, maar toch zijn er sterke argumenten in het arrest te vinden om te stellen dat ook een aanwasbeding na een symmetrische uitbreng wel degelijk mogelijk is.   

Bent u gewonnen voor het aanwasbeding? Contacteer ons dan gerust voor een vrijblijvend gesprek.